Smetnje u prohodnosti tankih crijeva koja za posljedicu imaju nemogućnost ili otežan prolaz sadržaja crijeva, su problem koji se dosta često sreće u veterinarskoj praksi malih životinja. Obstrukcije tankih crijeva mogu po trajanju da budu akutne ili hronične. Prema (ne)mogućnosti pasaže sadržaja kroz crijeva opstrukcije mogu da budu totalne ili parcijalne. Crijevne opstrukcije se dijele i prema tome da li je zbog opstrukcije došlo do promijena na krvnim sudovima tog segmenta crijeva. Jednostavne opstrukcije su one kod kojih do oštećenja krvnih sudova nije došlo, a strangulacione su takve opstrukcije koje dovode do oštećenja pripadajućih krvnih sudova. Prema uzroku pojave opstrukcija, dijelimo ih na opstrukcije usled uzorka koji se nalazi van crijevnog volumena, na opstrukcije čiji se uzrok nalazi u volumenu crijeva, na opstrukcije koje nastaju usled zadebljanja zida crijeva, na opstrukcije koje nastaju zbog poremećaja u funkciji crijeva i na urođena oboljenja.

Opstrukcije crijeva čiji se uzrok nalazi van lumena crijeva nastaju usljed kompresije na zid tankih crijeva, tako da dolazi do smetnje ili totalne nemogućnosti pasaže sadržaja kroz crijeva. Uzroci ovakvih opstrukcija mogu da budu tumori, uvećani limfni čvorovi, priraslice, kile u koje dospiju tanka crijeva, vezivanje crijeva (volvulus), uvrnuće crijeva (invaginatio).

Opstrukcije tankih crijeva koja nastaju usljed zadebljanja samog zida crijeva uzrokovane su zapaljenskim procesima na crijevima, tumorima, ožiljcima, apcesima.

Opstrukcije čiji se uzrok nalazi u samom lumenu crijeva najčešće su izazivane najrazličitijim stranim tijelim koja životinje mogu da unesu. Problem sa unošenjem stranih tijela u organizam pretežno se sreće kod mladih životinja koje iz radoznalosti u usta unose najrazličitije predmete, mada se ovakvi problemi nikako ne isključuju i kod odraslih životinja. Kod odraslih životinja uzroci opstrukcije su na prvom mijestu kosti a zatim igračke i predmeti koje životinje kroz igru slučajno progutaju. Kod mačaka se strana tijela u digestivnom traktu sreću ređe nego kod pasa jer su mačke opreznije prilikom unošenja namirnica i predmeta.

Funkcionalne opstrukcije tankih crijeva su opisane, ali su rijetke. Kod funkcionalnih opstrukcija ne postoji mehanički uzrok koji sprečava ili otežava pasažu hrane, već je u pitanju problem u pokretljivosti crijeva. Crijeva su slabo ili uopšte nisu pokretna čitavom svojom dužinom ili na pojedinim segmentima, tako da dolazi do nagomilavanja hrane i tečnosti u njima.

Urođene anomalije na crijevima vrlo često otežavaju normalnu pasažu sadržaja kroz lumen crijeva. U zavisnosti od vrste anomalije, štene ili mače mogu da ispoljavaju simptome odmah po rođenju, ali se često simptomi javljaju tek onda kada životinja počinje da se pehranjuje ili da uzima čvršću hranu.

Opstrukcija crijeva nastala iz bilo kog od navedenih uzroka, dovodi do simptoma koji mogu da budu vrlo ozbiljni i da ugroze život životinje. Dolazi do gubitka tečnosti i elektrolita kao i do poremećaja u njihovom odnosu, kao i do razvoja endotoksičnog ili septičkog šoka. Rastezanje zida crijeva ispred mijesta opstrukcije i posljedice koje ovo rastezanje izaziva je glavni uzrok pojave kliničkih simptoma. U delu crijeva ispred mijesta opstrukcije dolazi do izrazitog porasta broja bakterija, a samim tim dolazi i do povećanja količine bakterijskih egzo i endotoksina. Neki egzotoksini dijeluju na sluzokožu crijeva i smanjuju ili sprječavaju apsorpciju sadržaja, a povećavaju sekreciju, i na taj način dovode do gubitka tečnosti iz organizma. Dolazi i do resorpcije endotoksina u krvotok i razvija se endotoksemija i endotoksični šok.

Klinički znaci

U zavisnosti od mijesta opstrukcije, kao i u zavisnosti od toga da li je opstrukcija totalna ili parcijalna, i da li je u pitanju prosta ili strangulaciona opstrukcija, ispoljavaće se i klinički simptomi.

Kada je u pitanju na primijer parcijalna, prosta opstrukcija, simptomi su u početku vrlo blagi, gotovo neprimijetni. Oboljeli pas ili mačka povremeno pokazuju nejasne kliničke simptome: uznemireni su, stenju, cvile, odbilaju hranu, dešava se i da povraćaju, ali periodi sa simptomima se smjenjuju sa periodima kada se životinja sasvim normalno ponaša, eventualno, s vremena na vrijeme pokaže neki od navedenih simptoma. Međutim, kako vrijeme prolazi, simptomi postaju sve izraženiji, životinja mršavi, neraspoložena je, apetit joj je slab, povraća sve češće i intenzivnije, bezvoljna je. Tjelesna temperatura u početku nije povišena, ali kasnije, sa napredovanjem kliničke slike, može da dođe i do porasta tjelesne temperature. Ponekad prođe i po četiri nedelje od početka bolesti pa do pojave za vlasnika jasno uočljivih simptoma. Ima i slučajeva kada se simptomi razvijaju mjesecima pa i godina, na primer u slučaju pojave i porasta tumora u trbušnoj duplji koji kako raste, vrši sve veći i veći pritisak na crijeva.

Kod totalnih ili strangulacionih opstrukcija crijeva simptomi su drastičniji i klinička slika je puno dramatičnija. Životinja naglo počinje da povraća, apatična je, potpuno odbija hranu, teško ustaje, uznemirena je, pokazuje bolnost u predjelu trbuha. Opšte stanje životinje se rapidno pogoršava, i ako ne dođe do blagovremene intervencije veterinara, životinja uginjava.

Dijagnoza

Vlasnik veterinaru treba da ispriča što više o svim simptomima koje je kod svog ljubimca primijetio, kao i da skrene pažnju veterinaru ako njegov ljubimac ima naviku da u usta uzima različite predmete. Važno je da vlasnik ispriča i to da li je njegov ljubimac bolovao od neke bolesti u poslednje vrijeme, naročito treba da naglasi ako je imao bilo kakve digestivne smetnje i kako su se one manifestovale.

Veterinar opštim kliničkim pregledom može da dobije važne podatke koji će mu pomaći u postavljanju konačne dijagnoze. Naročitu pažnju veterinar obraća na izgled i boju vidljivih sluzokoža pacijenta kao i na prepipavanje abdominalne regije. Prepipavanjem abdomena veterinar može da postavi sumnju na postojanje invaginacije crijeva, na postojanje stranog tijela ili tumora u abdomenu.

Vrlo važan metod u dijagnostici opstruktivnih poremećaja u crijevima je rentgenološki pregled. Uz pomoć rentgenološkog pregleda nativnom grafijom i uz pomoć kontrasta najčešće je moguće postaviti tačnu dijagnozu.

Ultrazvučni pregled je takođe koristan metod za dijagnostiku jer njime mogu da se otkriju tumori u abdomenu, invaginacije, često i strana tijela.

Labaratorijski pregledi najčešće ne daju presudne podatke za postavljanje dijagnoze ali su važni jer govore o opštem stanju pacijenta i o eventualnom postojanju endotoksemija. Posebno je važno da veterinar ima uvid u opšte stanje pacijenta ako opstruktivni problem mora da se rešava hiruškom intervencijom.

Terapija

U terapiji opstruktivnih oboljenja crijeva najvažnije je, ako je moguće, otkloniti uzrok koji je do opstrukcije doveo. Uzrok opstrukcije se u najvećem broju slučajeva rešava operativnim zahvatom. Veterinar treba da proceni da li operativni zahvat može da se izvrši odmah po dijagnostikovanju oboljenja ili je potrebno da se prethodno, koliko je moguće, stabiliše stanje pacijenta. Svaki pacijent koji treba da bude operisan podvrgava se davanju infuzionih rastvora i lekovitih sredstava koji poboljšavaju opšte stanje. U zavisnosti od trajanja oboljenja kao i stepena opstrukcije, zavisiće i uspijeh hiruškog zahvata kao i kasniji oporavak pacijenta. Neke životinje se po zahvatu, uz odgovarajuće mijere njege, ishrane i držanja brzo i lako oporavljaju, dok kod nekih koje su duže bolovale ili kod kojih je postojala totalna opstrukcija crijeva, period oporavka traje mnogo duže, a moguće su i trajne posledice.

Opstruktivna oboljenja crijeva čiji je uzrok funkcionalni poremećaj crijeva se liječe konzervativnim metodama. Međutim, za pse ili mačke sa ovakvim oboljenjima, prognoza je jako loša. Ovakvim životinjama je gotovo uvek potreban svakodnevni tretman i savijesna i uporna njega vlasnika i veterinara, ali i pored toga,često terapija ne daje najbolje rezultate.